Nużyca, inaczej demodekoza, to choroba skórna wywołana przez nużeńca ludzkiego (demodex folliculorum), pajęczaka o długości 0,1–0,4 mm, który pasożytuje w gruczołach łojowych, mieszkach włosowych oraz na skórze głowy. Objawy takie jak wypryski, przesuszenie, zaczerwienienie, świąd i stany zapalne mogą być łatwo mylone z innymi problemami skórnymi, co prowadzi do opóźnienia leczenia lub błędnej samodzielnej diagnozy.
Kiedy należy zareagować?
Każda nietypowa zmiana skórna powinna skłonić nas do wizyty u dermatologa, który odpowiednio zbada nasz problem i postawi diagnozę. Elementy zmian skórnych, które powinny być alarmujące w kontekście obecności pasożyta to:
grudkowe i krostkowe zmiany skórne,
przesuszona i łuszcząca się skóra,
zaczerwienienia,
swędzenie,
zapalenie gruczołów na brzegach powiek,
stan zapalny mieszków włosowych rzęs,
wrażenie obecności drobnych ziarenek pod powiekami,
zaczerwienienie, pieczenie i dyskomfort w oczach,
gradówka, jęczmień, zapalenie spojówek.
Warto zaznaczyć, że sama obecność nużeńca na skórze nie jest powodem do niepokoju. Jest to pasożyt powszechnie występujący, ponieważ obecny jest w każdej szerokości geograficznej, a jego jaja mogą być rozpowszechniane przez kurz czy wiatr. Do zakażenia może dojść nawet bez bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną. Jednak dzięki prawidłowo funkcjonującemu układowi immunologicznemu nużeniec zwykle nie wywołuje żadnych objawów. Z tego powodu nużyca najczęściej dotyka osób starszych, z obniżoną odpornością lub z zaburzeniami hormonalnymi.
Jak jest wykrywana?
Często brak odpowiedniej reakcji ze strony osób z objawami, które mogą być mylone z innymi problemami skórnymi, prowadzi do tego, że choroba nie jest wykryta. Dlatego tak ważna jest wizyta u dermatologa, jeśli objawy dotyczą skóry lub okulisty, gdy nużeniec podrażnia nasze oczy. Warto nie ignorować przejawów obecności pasożyta i jak najszybciej udać się do lekarza, ponieważ nieleczony nużeniec może się niekontrolowanie rozmnażać, pogłębiając problemy skórne i rozprzestrzeniając się na inne części ciała.
Aby potwierdzić obecność pasożyta, specjalista pobiera zeskrobiny ze skóry, wydzielinę z gruczołów łojowych, próbki biopsyjne naskórka oraz odciski skórne. W przypadku diagnozowania nużycy rzęs pobierane są również cebulki włosów. Następnie, za pomocą badania mikrobiologicznego, wykrywa się obecność nużeńca.
Jakie leczy się objawy nużeńca?
Po stwierdzeniu obecności nużeńca lekarz przepisuje odpowiednie preparaty, takie jak kremy i maści z metronidazolem lub kwasem azelainowym do stosowania miejscowego. W przypadku nadkażenia bakteryjnego może zalecić stosowanie antybiotyku. Celem leczenia nie jest całkowite zwalczenie choroby, ponieważ nie da się w pełni pozbyć nużeńca, lecz ograniczenie objawów. Leczenie trwa zwykle co najmniej 6 tygodni. Bardzo ważne jest sumienne przestrzeganie zaleceń lekarza oraz utrzymanie odpowiedniej higieny, aby wspomóc skuteczność terapii.
Jak dbać o higienę w trakcie demodekozy?
Zaleca się dokładną higienę rąk oraz częstą zmianę ręczników, pościeli, odzieży i pranie ich w odpowiednim trybie, w temperaturze co najmniej 60 stopni Celsjusza. Ponieważ nużeniec ginie w wysokich temperaturach, warto również stosować gorące kąpiele, nawet codziennie.
Należy unikać dotykania twarzy rękami, a makijaż powinno się zmywać przed snem (poradnik o demakijażu znajduje się w tym artykule). Wskazane jest również ograniczenie stosowania kosmetyków kolorowych, czyli przeznaczonych do makijażu, a do suszenia twarzy najlepiej używać ręczników jednorazowych lub regularnie prać ręczniki po każdym użyciu.
Jeśli zmagamy się z problemami związanymi z zakażeniem nużeńcem, nie powinniśmy wymieniać się kosmetykami z innymi osobami.
Czy odpowiednia pielęgnacja może pomóc?
Tak. Prawidłowa pielęgnacja daje szansę na większą skuteczność leczenia. Trzeba mieć świadomość, czego unikać, aby nie podrażnić skóry jeszcze bardziej. Należy omijać preparaty, w których składzie znajdują się: SLS-y, parabeny, PEG-i, sztuczne substancje barwiące i zapachowe. Do elementów pielęgnacji, które warto uwzględnić, zaliczamy trzy poniższe:
Oczyszczanie – Skóra jest w złym stanie z powodu odchodów pasożyta, których obecność wywołuje reakcję immunologiczną w naszym organizmie. Dlatego tak ważne jest regularne mycie skóry, ale równie istotne jest stosowanie odpowiednich preparatów. Przy wyborze mydła warto zwrócić uwagę na jego właściwy odczyn pH, wybierając np. mydła z kwasami AHA, które dodatkowo powodują złuszczanie (co jest istotne w kolejnym punkcie), czy mydła z kwasem glikolowym w odpowiednim stężeniu, który oczyszcza nie tylko naskórek, ale także głębsze warstwy skóry, aż do gruczołów łojowych.
Złuszczanie – Pozwala dokładnie oczyścić pory skóry i zapobiec powstawaniu zaskórników, co utrudnia gromadzenie się pasożyta. Pożądanym składnikiem w kosmetykach złuszczających jest kwas azelainowy, który ma działanie keratolityczne, jest odpowiedni dla wrażliwej skóry oraz wykazuje działanie bakteriobójcze.
Nawilżanie – Zabiegi oczyszczające i złuszczające mogą sprawić, że nasza skóra (wysuszona również przez nużeńce) będzie potrzebowała ukojenia. Ulgę mogą przynieść surowce roślinne o działaniu przeciwzapalnym i nawilżającym. Często mówi się, że przy demodekozie nie powinno się stosować nawilżenia, ponieważ „stymuluje to rozwój nużeńców”, ale jest to nieprawda. Skóra pozbawiona odpowiedniego nawilżenia staje się osłabiona, bardziej podatna na uszkodzenia i trudniej się regeneruje. Istotne jest unikanie produktów zawierających silikony, które mogą tworzyć na powierzchni skóry barierę, utrudniającą jej oddychanie i sprzyjającą namnażaniu drobnoustrojów.
Dobrym zestawem dermokosmetyków dla osoby z nużycą będzie preparat do oczyszczania, maść ze składnikiem przeciwko nużeńcom, krem łagodzący na dzień i na noc, ale z komponentami odpowiednimi dla osób zmagających się z pasożytem – najlepiej polecone przez specjalistę.
Walka z nużeńcem to niestety długotrwały proces, który przeciętnie trwa od 6 do 8 tygodni. Wiele zależy od naszej szybkiej reakcji, determinacji w leczeniu oraz przestrzegania zasad higieny i pielęgnacji.